SALEP ÜRETİMİ YASAK MI?

Orkide çiçek türlerinin, birçok türünün toprak altı yumrularından elde edilen toz ve bu tozdan elde edilen lezzetli içecektir.

Türkiye’de 30’u endemik tür olmak üzere 170 çeşit salep mevcuttur.

Bazı yörelere ait salep çeşitlerimiz Marka ve Patent Kurumu tarafından tescillidir.

Bitkinin kök kısımlarında bulunan (genellikle her salep bitkisinde 2 yumru şeklinde) soğanlardır. İhracatı yasaktır.

Toz şekline getirildikten sonra ihraç edilebileceği belirtilmektedir.

Latince adı ile Orchis Mascula olarak bilinen bir türdür.

Orta Doğu’ya özgün bu bitkinin, ülkemizde çok kaliteli türleri yetişmektedir. Türkiye’de salep orkidelerinin en yaygın bulunduğu bölgeler; Kastamonu, Muğla, Antalya, Silifke, Maraş, Malatya, Adıyaman, Bitlis, Van ve Muş’tur

Doğada yetişen salep türlerinden yaklaşık 30 tanesi endemik türdür ve nesli tehlike altındadır. Bilinçsizce toplanarak tükenmesini önlemek amacıyla; Nesli Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme'ye (CITES) göre doğadaki salep türlerini toplamak yasaklanmıştır. Salep toplama cezası 2023 yılı itibariyle yaklaşık 110.000 TL’dir.

Türkiye'de yılda yaklaşık 50 ton yerli salebin ticareti yapılmakta; başka bir anlatımla yılda. 45-180 milyon yabani orkide, yumruları için tahrip edilmektedir. Elde edildiği yabani orkide türlerinin tarımı yapılamadığından, bu doğa harikası bitkinin nesli tehlike altındadır.

Bunun yanı sıra, birçok yörede, yasal mevzuata uygun salep yetiştiriciliği teşvik edilmekte ve kaliteli bir ticari faaliyet olarak kurumlar tarafından desteklenmektedir.

1 dönüm salepten ne kadar para kazanılır sorusu, 1 bardak sıcak salep içerken aniden aklımıza geliverir. Gelgelelim, salep yetiştiriciliğinin bazı yasal prosedürleri vardır.

Salep orkidelerinin üretimi ya da yetiştiriciliği iki türdür. Bunlardan birincisi hobi amaçlı veya deneme amaçlı üretim yapmak, bir diğeri de ticari yani profesyonel olarak üretim yapmak.

Türkiye’de 2022 yılında, bir önceki yıla göre; dekar olarak %36’lık bir artış görünmektedir. Üretilen ton bakımından da %43’lük bir artış mevcuttur.

Son yayınlanan yasa, yönetmelik ve tebliğlere göre, Hobi-Amatör ya da deneme amaçlı üretim yapmak isterseniz ve üretim alanınız (100-200 metre kare) civarını geçmiyor ise Tarım ve Orman Bakanlığı İl veya İlçe Müdürlüklerinden herhangi bir belge almanız gerekmemektedir.

Bu tip üreticilerin, ilerleyen süreçlerde herhangi bir cezai işlemle karşılaşmaması için; satın alacakları Salep orkidesi fide ve yumrularını, mutlaka “Süs Bitkisi Üretici Belgesi”ne sahip ve resmi fatura kesebilen üreticilerden temin etmeleri gerekmektedir.

Profesyonel olarak ticari yetiştiricilik yapmak isteyen üreticilerin; üretim yapacakları tarla veya bahçelerini, bulundukları yerlerdeki Ziraat Odalarından alacakları Çiftçi Kayıt Belgesi (ÇKS) ile İlçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine işletmeleri gerekmektedir.

Ticari amaçla üretim yapmak ve üretilen yumru veya fideleri yasal olarak satabilmek için; Tarım ve Orman Bakanlığı İl Tarım Müdürlüklerinden “Süs Bitkileri Yetiştirici Belgesi” almak zorunluluğu vardır.

İbn-i Sina, 8. YY.’da kitabında salep içeceğinden bahsetmiştir. Hatta bu kitapta, “Filozoflar Macunu” tarifi verilmiş ve salebin bu tarifte önemli bir yeri olduğu görülmüştür. Adana-Kozan-Anazarba’da doğmuş Romalı hekim Pedanius Dioscorides’in Tıbbi Materyaller kitabında, ilaç olarak kullanımına ilişkin bilgiler mevcuttur. Osmanlı Saray Mutfağı’nda da salep içeceği ve doğal salepli lezzetlere sık rastlanmaktadır.

Maraş dondurmasının en önemli ve özgünlüğünü sağlayan malzemelerinden birisi toz saleptir. Keçi sütü, şeker ve salep ile elde edilen bu dondurma, katı ve esnek yapısı ile muazzam bir yiyecek olarak ünlenmiştir.

Enteresan bir bitki ve harika bir sonuç elde edildiği için sanırız, salep neyden yapılır sorusuna cevap arayışı hiç bitmez.

Belli orkide türlerinin yumruları yani salep soğanı, toplandıktan sonra temizlenir ve kaynar suda veya bazen süt veya peynir altı suyu ile haşlanır. Burada amacın enzimatik aktiviteleri durdurmak olduğu söylenebilir. Akabinde bu yumrular, soğuk suya daldırılıp çıkarılır, ipe dizilir ve kurutulur. Sonra öğütülerek toz haline getirilir.

Ortalama 2.000 adet salep yumrusundan, 1 kg toz salep elde edilir. Yine yumrular kurutulurken, ağırlığının 9/10’unu kaybeder bu da ne kadar salep soğanından ne kadar salep tohumu ve kaç kg salep elde edileceği hakkında bize bilgi vermektedir. Aynı zamanda gerçek toz salebin fiyatı neden pahalı sorusuna da cevap bulmuş oluyoruz. Saf salep fiyatları bu rekolteden doğrudan etkilenmektedir. Gerçek salep yani hakiki salep, katkısız ve koruyucu madde içermeyen saleptir.

“Sahlep” kelimesi, salep elde edilen tüm orkide türlerinin ortak adıdır. Arapça “sahlap” kökenlidir.

“Salep” ise, orkide bitkilerinden elde edilen toz madde veya tomurcuklardır. Salep kelime olarak, “sahlep”ten gelir ve zamanla dilimize evrilmiştir.

>> Kandaki şeker seviyesini ve yağlanmayı dengeleyebilir.

>> Tarçın ile birlikte tüketildiğinde, afrodizyak etkisi artabilir ve cinsel gücü arttırdığı bilinir.

>> Solunum yollarını yumuşatması ve öksürük krizlerinde en çok kullanılan sıcak içecektir. Zira içerisinde yapışkan müsilaj bulunur ve balgamı yumuşatır.

>> Zihni açar.

>> Çocuklarda ishali giderici tedavi olarak kullanımı yaygındır.

>> Tokluk hissi oluşturması, kilo vermeye ve sağlıklı bir ara öğün olmasına en çok fırsat veren sonucudur.

>> Bağırsağı yumuşattığı için, kabızlığa da çözüm olarak tercih edilebilir.

Salep kilosu 2023 yılı için üretim kalitesi ve güvenilir markalara göre değişmekle birlikte; 1 kg salep fiyatı 3.500 TL’den başlayan fiyatlarla satışa sunulmaktadır. Bunun yanı sıra, bereketli ve pişirme yöntemi itibariyle bereketli bir ürün olması dolayısıyla 4 kişilik bir aileye 50 gr salebin bir kış yetebileceğini belirtebiliriz. Hakiki salep yani doğal saf salep tozu, az miktar ile çok lezzet elde edebileceğiniz bir üründür.

Peki en doğal, katkısız ve kaliteli salebe nasıl ulaşırız derseniz, tam olarak buradan ulaşabilirsiniz.

Kışın soğuk günlerinde, kar veya yağmuru seyrederken; bol tarçınla süslenmiş sıcacık salep içeceğinizi yudumlarken; Anadolu’nun mis kokulu, nadide orkide çiçeklerini hatırlayın.

Sağlıklı günler dileriz.

Egeye Dönüş Kalem Ekibi

Kaynaklar

www.salepistan.com/salep-orkidesi-icin-yasal-prosedurler